“Đèn pin” giúp bạn đọc bài báo khoa học nhanh và hiệu quả!

Chắc chắn không sách vở, trường lớp nào dạy bạn! Vì nó là kinh nghiệm và bài học của mình sau nhiều năm làm nghiên cứu, quan sát, và chiêm nghiệm!

Có bao giờ bạn đọc một bài báo khoa học mà càng đọc càng rối, càng cố gắng hiểu lại càng thấy mơ hồ? Bạn loay hoay không biết mình đang tìm kiếm điều gì, thông tin nào thực sự quan trọng?

Nếu vậy, có thể có ba lý do sau:

1. Cognitive issues: Bạn chưa xác định rõ mục tiêu đọc: Bạn chưa thực sự biết mình đang đọc bài báo này để làm gì, tìm kiếm thông tin gì, và mong đợi gì sau khi đọc xong. Mình có viết một bài rất chi tiết về vấn đề này ở đây nhé!

2. Technical problems: Bạn chưa nắm được cấu trúc, mục đính chính của các phần trong một bài báo và bạn bị hạn chế về trình độ tiếng Anh để đọc hiểu.

3. Structural issues: Bài báo có vấn đề: Không phải do bạn đọc kém, mà có thể bài báo được viết một cách thiếu mạch lạc, không nhất quán giữa mục tiêu, câu hỏi nghiên cứu và phần phân tích dữ liệu. Đôi khi, cách trình bày lủng củng, thiếu rõ ràng trong diễn đạt hoặc lập luận có thể khiến bài báo trở nên khó hiểu.

Mộ trong những bí quyết của mình để đọc bài báo có định hướng và rất dễ theo sát cấu trúc của bài:

Bật chế độ “đèn pin” soi từ khóa

Bạn chọn 1–2 từ khóa cốt lõi của bài, rồi gõ Ctrl+F để tìm xem nó xuất hiện ở đâu, và bao nhiêu lần.

Case study

Ví dụ bài báo này: Tonner-Saunders, S., & Shimi, J. (2021). Hands of the World intercultural project: developing student teachers' digital competences through contextualised learning. Pixel-Bit, Revista de Medios y Educación, (61).

Khi đọc phần abstract và câu giới thiệu mục đích: “This study examined the experiences of student teachers as they engaged in a global project to develop their knowledge and understanding of intercultural learning using ICT.” Thì mình có thể thấy rõ là bài báo này phát triển kiến thức và sự hiểu biết (knowledge and understandings) về giao thoa văn hóa (intercultural learning) cho student teachers thông qua một dự án toàn cầu (a global project).

Do đó, bài báo này có hai từ khóa chính: intercultural learning và ICT.

Khi mình tìm từ “Intercultural” (số 1) trong bài thì có 13 kết quả (số 2).

Từ khóa chính của bài xuất hiện 13 lần trong cả bài thì…cũng tạm ổn. Tuy nhiên, file pdf mình đang đọc này có hai phần được viết theo hai ngôn ngữ nên tính ra chỉ có 6 lần từ khóa chính này xuất hiện trong bài thôi (Tổng 12 từ, 1 lần còn lại ở tên journal):

• 1 trong title

• 1 trong abstract

• 2 trong literature review

• 2 trong methodology

Bạn phát hiện ra vấn đề nằm ở đâu rồi phải không: Một trong hai từ khóa chính của bài hoàn toàn không xuất hiện trong phần chính và quan trọng nhất của một bài báo nghiên cứu khoa học: Phần phân tích dữ liệu, kết quả nghiên cứu, thảo luận, hay kết luận (Findings, Discussions, Conclusion).

Điều này có nghĩa gì?

Bài báo có một độ vênh giữa title, phần abstract, phần phân tích diễn giải dữ liệu và kết luận. Bài báo này thực ra chỉ đang phân tích kỹ năng ICT. Nhưng lại “gài” intercultural learning vào tiêu đề và abstract như một điểm sáng, trong khi nội dung thì không làm gì với nó.

Tại sao chiếc “đèn pin” này quan trọng?

Việc theo dõi từ khóa trong khi đọc bài báo giống như mang theo một chiếc đèn pin khi đi trong đêm tối.

Nó giúp bạn:

• • Định hướng rõ ràng: Bạn luôn biết mình đang tìm gì và nó nằm ở đâu.

• • Tiết kiệm thời gian: Không sa đà vào những đoạn văn lan man, không liên quan đến chủ đề bạn cần.

• • Đánh giá chất lượng bài báo: Phát hiện những bài viết không nhất quán hoặc thiếu chặt chẽ về lập luận.

Nếu bài có nhiều từ khóa hoặc nếu bài dung từ đồng nghĩa hoặc cách diễn giải khác thì bạn hãy áp dụng soi nhiều lần.

Làm nghiên cứu không hề dễ dàng. Mình tin rằng kinh nghiệm của mình sẽ giúp bạn đọc bài báo khoa học một cách thông minh, nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Sau khi phát hiện ra vấn đề thì mình thấy bài báo này fix rất dễ. Nguyên phần Findings, Discussions, Conclusion nói về phát triển kĩ năng ICT của participants thôi, nên vấn đề lớn nhất của bài chỉ là dùng câu từ chưa chính xác. Cụ thể là phần title và câu giới thiệu AIM trong Abstract bị sai so với mục đích thật sự của bài và tác giả, dẫn đến hiểu lầm…À, dẫn đến mình viết post này!

Mini-checklist: Áp dụng ngay hôm nay

• Trước khi đọc: xác định 1–2 từ khóa chính của bài

• Khi đọc: dùng Ctrl+F để tra từ khóa và xem phần nào được nhấn mạnh

• Sau khi đọc: đối chiếu lại title, abstract, aim với kết quả xem cả bài có đang tập trung vào điểm chính và có sự thống nhất không.

Làm nghiên cứu không dễ. Nhưng bạn hoàn toàn có thể đọc hiệu quả hơn nhờ chiếc đèn pin này.

Mình tin “Chiến thuật đèn Pin soi từ khóa” này sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian và đọc báo hiệu quả hơn.

Hãy áp dụng và chia sẻ trải nghiệm hoặc mẹo đọc báo của bạn để mọi người cùng học hỏi nhé.