6 cấp độ giúp bạn đánh giá kĩ năng nghiên cứu
Giúp bạn biết mình đang ở đâu trong quá trình nghiên cứu và gợi ý cải thiện.
Bạn có đang làm nghiên cứu mà cảm thấy lạc lối, không biết mình thiếu gì và bước tiếp theo là gì? Bạn không đơn độc đâu. Rất nhiều bạn đang làm nghiên cứu gặp phải vấn đề này nhưng ít ai nhận ra!
Hôm qua một bạn đang làm luận văn thạc sĩ nhắn cho mình thế này:
“Mình có nhận xét, phản hồi của giáo sư hướng dẫn rồi nhưng lại không biết bước tiếp theo nên làm gì. Mình càng đọc càng thấy mơ hồ giữa đống tài liệu, càng thấy đầu óc bị dull. Mình đã đọc rất nhiều tài liệu, làm theo hướng dẫn của giảng viên, nhưng vẫn không biết liệu mình đang đi đúng hướng hay không.”
Đây là tình trạng rất phổ biến. Theo một thống kê (do mình…bịa ra :))), có đến 40% nghiên cứu sinh thừa nhận họ “rất mơ hồ” về quy trình nghiên cứu, dẫn đến chậm tiến độ hoặc bỏ dở. Mình tin con số thật còn cao hơn và cảm giác mơ hồ này không tuyến tính mà nó sẽ quay lại có thể hoặc không theo vòng tuần hoàn.
Thực tế, nghiên cứu không phải là một quá trình mơ hồ, mà là một hành trình có hệ thống. Và để biết bạn đang ở đâu trong hành trình đó, bạn cần một bản đồ, một hệ thống giúp bạn tự đánh giá năng lực của mình.
Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một hệ thống kỹ năng nghiên cứu khoa học dựa theo 6 cấp độ kĩ năng Bloom’s Taxonomy, giúp bạn:
Xác định mình đang ở đâu trong quá trình nghiên cứu.
Biết bạn còn thiếu kỹ năng nào để tối ưu hóa công việc nghiên cứu.
Hiểu bước tiếp theo bạn cần tập trung để nghiên cứu hiệu quả hơn.
Xác định (Identify)
Đây là nền tảng của mọi nghiên cứu. Bạn không thể nghiên cứu một thứ mà bạn chưa hiểu rõ. Nếu không xác định đúng chủ đề và có nền tảng kiến thức vững chắc, bạn có thể bị lạc hướng ngay từ đầu.
Bạn cần làm gì ở giai đoạn này?
Tìm kiếm và đọc các tài liệu cơ bản về chủ đề bạn quan tâm.
Xác định những thuật ngữ quan trọng, lý thuyết nền tảng.
Hiểu các phương pháp nghiên cứu thường dùng trong lĩnh vực của bạn.
Đặt những câu hỏi nghiên cứu sơ bộ: Vấn đề này đã được nghiên cứu như thế nào? Còn điều gì chưa được giải quyết?
Nếu bạn cảm thấy mình chưa rõ mình đang nghiên cứu về cái gì và vì sao nó quan trọng, hãy quay lại và củng cố nền tảng trước khi bước tiếp. Tuy nhiên, cần lưu ý là đọc nhiều tài liệu hơn không giúp bạn hiểu vấn đề và nền tảng một cách có hệ thống. Đọc có chọn lọc, chất lượng, và chiến lược mới là chìa khóa. Việc đọc quá nhiều có thể dẫn đến "paralysis by analysis", nghĩa là bạn càng đọc, càng cảm thấy mình không biết gì.
Câu hỏi bạn cần trả lời được trước khi bước sang bước tiếp theo:
Tôi có hiểu rõ phạm vi và bối cảnh nghiên cứu của mình chưa?
Tôi có thể giải thích chủ đề nghiên cứu một cách đơn giản và logic không?
Phân loại (Categorize)
Không phải nghiên cứu nào cũng hữu ích cho bạn. Hãy biết cách phân loại và đánh giá chúng. Ở giai đoạn này, bạn cần phân loại tài liệu, nhận diện tính mới trong nghiên cứu và xây dựng hướng đi cho nghiên cứu của mình.
Bạn cần làm gì?
Tổng hợp thông tin từ nhiều nghiên cứu khác nhau để xác định xu hướng.
Phân loại tài liệu dựa trên chủ đề, phương pháp, kết quả.
Xác định khoảng trống nghiên cứu – điều gì còn chưa được giải quyết?
Xây dựng câu hỏi nghiên cứu chính xác hơn.
Câu hỏi bạn cần trả lời được trước khi bước sang bước tiếp theo:
Tôi có thể nhóm các nghiên cứu hiện có thành các chủ đề cụ thể không?
Tôi có thể chỉ ra khoảng trống nghiên cứu mà tôi sẽ tập trung vào không?
Triển khai (Implement)
Đây là giai đoạn bạn biến ý tưởng thành hiện thực: thiết kế phương pháp, xây dựng công cụ nghiên cứu, thu thập dữ liệu. Nếu không có kế hoạch triển khai rõ ràng, nghiên cứu có thể rơi vào trạng thái trì hoãn hoặc thiếu hệ thống.
Bạn cần làm gì?
Chọn phương pháp nghiên cứu phù hợp (định tính, định lượng, hỗn hợp).
Thiết kế bảng khảo sát, câu hỏi phỏng vấn, thí nghiệm.
Tiến hành thu thập dữ liệu thực tế.
Ghi chép và quản lý dữ liệu một cách khoa học.
Câu hỏi bạn cần trả lời được trước khi bước sang bước tiếp theo:
Phương pháp nghiên cứu của tôi có phù hợp với câu hỏi nghiên cứu không?
Tôi có thể giải thích quy trình thu thập dữ liệu một cách rõ ràng không?
Diễn giải (Interpret)
Dữ liệu vô nghĩa nếu bạn không biết cách phân tích và diễn giải. Nhiều nghiên cứu gặp bế tắc ở giai đoạn này do thiếu kỹ năng phân tích dữ liệu.
Bạn cần làm gì?
Làm sạch và xử lý dữ liệu.
Áp dụng phần mềm phân tích (SPSS, R, MAXQDA, NVivo…).
Xác định các mối quan hệ giữa các biến số hoặc mẫu dữ liệu.
Diễn giải kết quả dựa theo các lý thuyết nền tảng hoặc mô hình lý thuyết bạn đã xây dựng.
Câu hỏi bạn cần trả lời được trước khi bước sang bước tiếp theo:
Tôi có thể mô tả rõ ràng xu hướng và mẫu dữ liệu tôi tìm thấy không?
Tôi có thể liên kết kết quả với lý thuyết một cách chặt chẽ không?
Kiểm chứng (Validate)
Bạn có tin vào kết quả nghiên cứu của mình không? Nếu bạn không thể đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của nghiên cứu, kết quả của bạn có thể bị bác bỏ hoặc không có giá trị.
Bạn cần làm gì?
Kiểm tra độ tin cậy (reliability) và độ hợp lệ (validity).
So sánh với các nghiên cứu trước để xác định ý nghĩa kết quả.
Xác định những điểm yếu và hạn chế trong nghiên cứu.
Viết phần phản biện kết quả của chính mình.
Câu hỏi bạn cần trả lời được trước khi bước sang bước tiếp theo:
Tôi đã kiểm tra độ tin cậy của dữ liệu như thế nào?
Tôi có thể dự đoán và phản biện những điểm yếu và hạn chế trong nghiên cứu của mình không?
Tổng hợp (Synthesize)
Một nghiên cứu chỉ thực sự có giá trị khi nó đóng góp tri thức mới. Nếu bạn không thể kết nối nghiên cứu của mình với các nghiên cứu khác hoặc đề xuất hướng đi mới, nghiên cứu của bạn có thể bị coi là thiếu đóng góp.
Bạn cần làm gì?
Viết phần kết luận và đề xuất nghiên cứu tiếp theo.
Trình bày kết quả nghiên cứu một cách rõ ràng, mạch lạc.
Đề xuất mô hình, giải pháp hoặc lý thuyết mới.
Câu hỏi bạn cần trả lời được trước khi bước sang bước tiếp theo:
Nghiên cứu của tôi đóng góp gì mới cho lĩnh vực này?
Tôi có thể gợi ý những hướng nghiên cứu tiếp theo không?
Sau khi đọc bài viết này, hãy áp dụng ba bước ngay vào nghiên cứu của bạn:
Bước 1: Xác định bạn đang ở cấp độ nào trong Bloom’s Taxonomy.
Bước 2: Đối chiếu với dự án nghiên cứu của bạn để xem còn thiếu kỹ năng nào.
Bước 3: Lên kế hoạch cải thiện những kỹ năng yếu nhất trước để nâng cao hiệu quả nghiên cứu.
Chúc bạn nghiên cứu hiệu quả và đạt được những thành công lớn!