6 tiêu chí cho một phần Literature Review chất lượng cao
4/6 tiêu chí này ai cũng làm được!
Mình từng viết 9 trang Literature Review với đầy đủ trích dẫn, ngôn ngữ học thuật rõ ràng, không hề có một lỗi nào. Nhưng rồi nhận được nhận xét: “Literature Review của em chỉ đang mô tả và tổng hợp lại những gì người khác đã làm.”
Đó là lần đầu tiên mình nhận ra:
Viết Literature Review không phải để “cho thấy mình đã đọc nhiều”, mà để chứng minh mình hiểu và biết chọn lọc, phân tích, kết nối.
Nhiều người cho rằng Literature Review chỉ cần liệt kê kết quả từ các nghiên cứu trước và trích dẫn đầy đủ là đủ, nhưng thực tế một Literature Review chuẩn bài bản thì cần nhiều hơn thế. Bài viết này mình sẽ chia sẻ 6 tiêu chí cốt lõi mà bạn có thể dung để viết một phần Literature Review hay.
Một phần Literature Review chất lượng cao sẽ giúp bạn:
Xác định bối cảnh nghiên cứu, xây dựng nền tảng lý thuyết. Kết nối nghiên cứu của bạn với những lý thuyết đã được kiểm chứng.
Đánh giá các nghiên cứu trước đó để xác định tính mới, tính cấp thiết của nghiên cứu. Từ đó khẳng định đóng góp của nghiên cứu.
Tránh lặp lại nghiên cứu cũ. Giúp bạn không nghiên cứu lại những gì đã được làm.
Hỗ trợ thiết lập cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu để củng cố tính chặt chẽ của nghiên cứu. Một Literature Review mạnh giúp phản biện và bảo vệ lập luận của bài báo.
06 tiêu chuẩn của một Literature Review bài bản
Một Literature Review chất lượng cần đáp ứng các tiêu chí sau:
1. Có cấu trúc chặt chẽ và logic
LR không chỉ liệt kê tài liệu mà cần tổ chức thành một cấu trúc mạch lạc. Cấu trúc thường bao gồm:
Mỗi đoạn là phân tích một key concept khác nhau trong bài.
Phân tích và tổng hợp tài liệu theo key concepts hoặc hướng tiếp cận.
Tóm lược các kết quả chính và so sánh đối chiếu các kết quả từ các bài đã đọc.
Lưu ý: Có thể sắp xếp Literature Review theo trật tự thời gian, chủ đề, tranh luận học thuật, hoặc mô hình lý thuyết (Phần này mình sẽ viết một bài khác nha).
2. Tính chọn lọc và liên quan cao
Chỉ chọn lọc những tài liệu có giá trị học thuật cao, đến từ các tạp chí khoa học uy tín (Scopus, SSCI, WoS,...) hoặc sách chuyên khảo.
Lựa chọn tài liệu phù hợp với câu hỏi nghiên cứu thay vì gom nhặt quá nhiều tài liệu không liên quan.
Ưu tiên các tài liệu mới nhất, đặc biệt nếu nghiên cứu thuộc lĩnh vực có sự phát triển nhanh. 50% các trích dẫn phải mới vừa xuất bản trong khoảng 10 năm trở lại.
Lưu ý: Không nhất thiết phải chỉ sử dụng những tài liệu mới nhất, mà cần kết hợp cả lý thuyết và các nghiên cứu hiện đại.
3. Phân tích, đánh giá tài liệu thay vì chỉ liệt kê
Đây là lỗi phổ biến nhất khi viết LR. Đa số chúng ta chỉ liệt kê nghiên cứu, các kết quả của họ mà không phân tích sâu. Literature Review phải có:
So sánh các nghiên cứu: Đâu là điểm tương đồng và khác biệt?
Đánh giá điểm mạnh/yếu của các nghiên cứu trước đó.
Nêu quan điểm cá nhân có cơ sở: Bạn đồng ý hay phản biện như thế nào?
Ví dụ kém: Smith (2018) nghiên cứu về tác động của học trực tuyến đến sinh viên. Brown (2020) cũng nghiên cứu vấn đề này nhưng tập trung vào sinh viên quốc tế.
Ví dụ tốt: Smith (2018) khẳng định học trực tuyến có lợi cho sinh viên về mặt thời gian và chi phí. Tuy nhiên, Brown (2020) lập luận rằng sinh viên quốc tế có thể gặp rào cản về ngôn ngữ, làm giảm hiệu quả học tập. Do đó, vẫn cần nghiên cứu thêm về yếu tố ngôn ngữ trong môi trường học trực tuyến.
4. Xác định và làm nổi bật "tính mới của nghiên cứu"
Một Literature Review mạnh sẽ:
Nêu những gì đã được nghiên cứu.
Chỉ ra các tính mới, đóng góp của nghiên cứu.
Dẫn đến lập luận vì sao nghiên cứu này cần thiết.
Ví dụ kém: Nhiều nghiên cứu đã bàn về ảnh hưởng của công nghệ đến giáo dục.
Ví dụ tốt: Mặc dù có nhiều nghiên cứu về tác động của công nghệ đối với giáo dục, nhưng chưa có nghiên cứu nào xem xét cách sinh viên quốc tế thích ứng với việc học trực tuyến. Điều này dẫn đến việc cần có các nghiên cứu mới hơn về chủ đề này.
5. Kết nối Literature Review với câu hỏi nghiên cứu
Một Literature Review hay phải giúp người đọc hiểu vì sao nghiên cứu của bạn quan trọng và liên quan đến bối cảnh học thuật hiện tại.
Kết luận Literature Review bằng cách kết nối nó với vấn đề nghiên cứu.
Chỉ ra cách nghiên cứu của bạn sẽ giải quyết vấn đề hiện tại, có tính cấp thiết, và có đóng góp kiến thức mới cho lĩnh vực.
Ví dụ: Trên cơ sở các nghiên cứu trước đây, có thể thấy rằng chưa có nghiên cứu nào tập trung vào trải nghiệm của sinh viên quốc tế trong học trực tuyến. Do đó, nghiên cứu này sẽ làm rõ vấn đề này thông qua phân tích định tính và định lượng.
6. Viết học thuật, trích dẫn chuẩn mực và tránh đạo văn
Sử dụng phong cách viết học thuật: rõ ràng, súc tích, không lan man.
Tránh sử dụng quá nhiều trích dẫn trực tiếp, thay vào đó nên diễn giải (paraphrase) lại nội dung bằng lời văn của mình.
Trích dẫn tài liệu bằng các chuẩn như APA, MLA, Chicago, Harvard (tùy yêu cầu của tạp chí).
Công cụ hỗ trợ: Zotero, Mendeley, EndNote giúp quản lý tài liệu và trích dẫn dễ dàng.
Những lỗi phổ biến cần tránh khi viết Literature Review
Liệt kê tài liệu mà không có sự phân tích, tổng hợp.
Dùng quá nhiều trích dẫn trực tiếp thay vì diễn giải.
Không có lập luận rõ ràng hoặc không kết nối với câu hỏi nghiên cứu.
Chọn tài liệu không phù hợp hoặc không có tính cập nhật.
Không nêu rõ tính mới và đóng góp của nghiên cứu.
Viết lan man, thiếu tính hệ thống và không có sự mạch lạc.
Checklist cho một Literature Review bài bản và chuẩn mực
Có cấu trúc rõ ràng.
Chọn lọc tài liệu chất lượng, có liên quan đến nghiên cứu.
Phân tích, đánh giá tài liệu một cách có hệ thống.
Làm nổi bật tính cấp thiết của nghiên cứu
Kết nối với câu hỏi nghiên cứu.
Tuân thủ trích dẫn và chuẩn mực học thuật.
Nếu tuân thủ tốt các tiêu chuẩn trên, Literature Review của bạn sẽ làm nền tảng vững chắc giúp bài báo khoa học trở nên thuyết phục và có giá trị cao hơn trong giới học thuật.
Case study
Dưới đây là phần phân tích đánh giá của mình cho phần Literature review của bài báo: "Impact of Short-Term Study Abroad Program: Inservice Teachers' Development of Intercultural Competence and Pedagogical Beliefs" (He et al., 2017).
Bài báo này nghiên cứu tác động của một khóa du học ngắn hạn đến sự phát triển năng lực liên văn hóa của giáo viên. Có thể dễ dàng thấy bài báo có ba key concepts là: Short-term study abroad program, Intercultural Competence, và Pedagogical Beliefs.
Cấu trúc chặt chẽ, logic, hợp lý, rõ ràng. Tác giả viết phần Literature Review với hai phần chính:
Design of Study Abroad Programs for Teachers
Tổng quan về các định dạng chương trình học tập ở nước ngoài dành cho giáo viên.
Tổng hợp năm yếu tố quan trọng trong thiết kế chương trình: (1) trải nghiệm hòa nhập văn hóa, (2) cơ hội giảng dạy, (3) học ngôn ngữ, (4) phản tư, (5) hợp tác.
Assessment of Study Abroad Programs for Teachers
. Phân tích cách đo lường sự phát triển năng lực liên văn hóa (Intercultural Competence) và niềm tin sư phạm của giáo viên (Pedagogical Beliefs).
. Trình bày các mô hình đánh giá, bao gồm Developmental Model of Intercultural Sensitivity (DMIS) và công cụ Intercultural Development Inventory (IDI).
Dù phần LR của bài không có ba phần chính theo ba key concepts, nhưng cả ba concepts này đều được đề cập và thảo luận trong hai mục chính này. Hai concepts Intercultural Competence và Pedagogical Beliefs được tác giả xếp chung vào một phần và được coi như là hai tiêu chí để đánh giá chương trình du học dành cho giáo viên. Do dó, phần LR được sắp xếp theo chủ đề thay vì từng nghiên cứu riêng lẻ. Có sự chuyển tiếp hợp lý từ thiết kế chương trình đến cách đánh giá tác động. Cấu trúc chặt chẽ, mạch lạc, giúp người đọc dễ theo dõi.
Chọn lọc tài liệu phù hợp với chủ đề nghiên cứu
Tác giả đã trích dẫn nhiều nghiên cứu liên quan đến giáo viên tham gia chương trình học tập ở nước ngoài.
Tài liệu được chọn có tính cập nhật và có uy tín cao, đến từ các nguồn như:
Lý thuyết về năng lực liên văn hóa (Bennett, 1993; Hammer, 2015).
Nghiên cứu về chương trình học tập ở nước ngoài dành cho giáo viên (Cushner, 2007; Zhao et al., 2009).
Các tiêu chí đánh giá sự phát triển của giáo viên (Pajares, 1992; Levin & He, 2008).
Literature Review có tính chọn lọc cao, không lan man vào những nghiên cứu không liên quan. Kết hợp cả lý thuyết kinh điển trong lĩnh vực (Bennett, 1993) và nghiên cứu mới hơn (Hammer, 2015). Bạn cần đọc nhiều tài liệu, sách, bài báo về chủ đề nghiên cứu của mình để biết được có tác giả nào là big names, hoặc lý thuyết nào là kinh điển để đưa vào bài của mình. Phần LR này cũng chú trọng vào các nghiên cứu đã đánh giá hiệu quả của các chương trình tương tự, tạo nền tảng vững chắc cho nghiên cứu này.
Có sự tổng hợp, so sánh, phân tích, và đánh giá các nghiên cứu trước đó thay vì chỉ liệt kê
Không chỉ liệt kê từng nghiên cứu mà còn so sánh kết quả khác nhau:
Ví dụ: Các chương trình học tập ở nước ngoài có nên tập trung vào dạy ngôn ngữ không? Một số nghiên cứu cho rằng không cần thiết (Zhao et al., 2009), trong khi những nghiên cứu khác nhấn mạnh tầm quan trọng của ngôn ngữ trong việc phát triển năng lực liên văn hóa (Wernicke, 2010; Trent, 2011).
Phân tích điểm mạnh/yếu của các nghiên cứu trước:
Ví dụ: Tác giả chỉ ra rằng hầu hết các nghiên cứu tập trung vào giáo viên tập sự (preservice teachers) mà ít đề cập đến giáo viên đang giảng dạy (inservice teachers). Bước này giúp làm rõ những tranh luận học thuật quan trọng trong lĩnh vực này.
Xác định và làm nổi bật tính mới trong nghiên cứu
Tác giả nhấn mạnh rằng hầu hết nghiên cứu trước đây tập trung vào giáo viên tập sự mà chưa có nhiều nghiên cứu đánh giá tác động của các chương trình học tập ở nước ngoài đối với giáo viên đang giảng dạy.
Một số nghiên cứu đã đề cập đến lợi ích của các chương trình này, nhưng chưa có đánh giá chi tiết về sự phát triển của niềm tin sư phạm (pedagogical beliefs) của giáo viên sau khi tham gia.
Tác giả kết luận rằng nghiên cứu này sẽ có đóng góp mới cho lĩnh vực này bằng cách tập trung vào giáo viên đang giảng dạy và sử dụng mô hình đánh giá sự phát triển niềm tin sư phạm. Điều này giúp người đọc hiểu lý do tại sao nghiên cứu này quan trọng và cần thiết .
Viết học thuật, trích dẫn chuẩn mực
Phần Literature Review được viết bằng ngôn ngữ học thuật, rõ ràng, khách quan.
Có trích dẫn đầy đủ theo chuẩn mực (APA).
Không có dấu hiệu lạm dụng trích dẫn trực tiếp.
Đây là một Literature Review chất lượng cao, đáp ứng đầy đủ các tiêu chí của một tổng quan tài liệu bài bản trong nghiên cứu khoa học. Bạn có thể kiểm tra chất lượng Literature Review của mình ngay bằng cách đối chiếu với checklist 6 tiêu chí trên. Nếu chưa đạt, hãy cải thiện ngay để bài báo của bạn được đánh giá cao nhé!
Hãy comment những khó khăn bạn gặp phải khi viết Literature Review nhé. Hơn 10 năm trước khi học thạc sĩ, viết Literature Review là phần mình sợ nhất. Bây giờ thì lại là phần mình thích nhất. Mình tin sẽ có ngày bạn phát triển kĩ năng của mình và thấy yêu thích phần này như mình.
Hãy comment chia sẻ các khó khăn bạn đang gặp trong quá trình làm Literature Review nhé, mình sẽ giải đáp hết sức trong khả năng của mình.